Akıl hastalığı; bu kavramı duyduğumuzda birçoğumuz biraz kararsız veya huzursuz hissederiz, çünkü akıl hastalığının ne olduğunu anlamayız. Belki de medyada gördüğümüz akıl hastalığı görüntüleri nedeniyle biraz korkuyoruz.

Akıl Hastalığı Nedir?

Beyin insan vücudundaki en karmaşık organdır. Akıl hastalığı, tıpkı kalp, böbrek veya diğer organlar gibi beyin de normal şekilde çalışmadığında ortaya çıkar. Akıl hastalığı; depresyon, bipolar bozukluk, bunalım ve anksiyete gibi bozuklukların bir araya gelmesiyle oluşur. Belirtiler motivasyon ve enerji kaybından, değişen uyku düzenine, aşırı ruh hali değişimlerine, düşünce veya algı bozukluklarına ya da bunaltıcı takıntılara veya korkulara kadar uzanabilir. Akıl hastalığı ilişkilere müdahale eder ve kişinin günlük işlevlerini yerine getirme becerisini etkileyerek genellikle sosyal izolasyona yol açar.

Kimler Akıl Hastalığına Yakalanır?

Çoğu insan ruhsal bozuklukların nadir görüldüğüne ve “başkalarının başına geldiğine” inanır. Aslında, ruhsal hastalıklar sıradan ve yaygındır. İstatistikler her beş Kanadalıdan birinin hayatının bir döneminde ruh sağlığı sorunu yaşayacağını göstermektedir. Akıl hastalıkları erkekleri, kadınları, gençleri ve yaşlıları etkiler ve her etnik-kültürel ve sosyo-ekonomik grupta bulunabilir.

Akıl Hastalığına Ne Sebep Olur?

Çoğu sağlık uzmanı ve araştırmacı, akıl hastalığının genellikle fiziksel, çevresel ve sosyal faktörlerin etkileşiminin bir sonucu olduğuna inanmaktadır. Fiziksel faktörler, bir kişinin bireysel genetik yapısını içerebilir, bu da onları bir akıl hastalığı geliştirme konusunda daha yüksek risk altına sokabilir. Faktörler ayrıca beyin hasarı gibi fiziksel travmaları, sokaktan temin edilen uyuşturucuları veya alkol gibi maddelerin kötüye kullanımını da içerebilir.

İnsanlar Akıl Hastalıklarından Kurtulabilir Mi?

Evet, insanlar akıl hastalıklarından kurtulabilir ve halihazırda kurtulmaktadır. İyileşme çok bireysel bir şeydir ve ‘semptomların varlığında veya yokluğunda iyi yaşamak’ olarak tanımlanabilir. Umut, iyileşme, güçlenme duygusu ve sosyal bağlantılar bir bireyin akıl hastalığından kurtulmasının anahtarıdır. İyileşme odaklı sosyal ve psikiyatrik hizmetler, eğitim programları, uygun fiyatlı barınma ve mali yardım da iyileşmenin anahtarıdır. İnsanlar ne kadar erken yardım alırsa, sonuç o kadar iyi olur, bu nedenle siz veya tanıdığınız biri bir akıl hastalığının semptomlarını geliştiriyor gibi görünüyorsa, mümkün olan en kısa sürede destek almak önemlidir.

Akıl Hastalığında Biyolojik Faktörler

Akıl Hastalığında Hangi Biyolojik Faktörler Rol Oynar?

Bazı akıl hastalıkları, sinir hücresi devrelerinin veya belirli beyin bölgelerini birbirine bağlayan yolların anormal işleyişiyle ilişkilendirilmiştir. Bu beyin devreleri içindeki sinir hücreleri nörotransmitter adı verilen kimyasallar aracılığıyla iletişim kurar. İlaçlar, psikoterapi veya diğer tıbbi prosedürler yoluyla bu kimyasalların “ayarlanması” beyin devrelerinin daha verimli çalışmasına yardımcı olabilir. Buna ek olarak, beynin belirli bölgelerindeki kusurlar veya yaralanmalar da bazı zihinsel durumlarla ilişkilendirilmiştir.

Akıl hastalığının gelişiminde rol oynayabilecek diğer biyolojik faktörler şunlardır:

• Genetik (Kalıtım): Akıl hastalıkları bazen ailelerde görülür, bu da ailesinde akıl hastalığı olan kişilerin kendilerinin de bu hastalığa yakalanma olasılığının biraz daha yüksek olabileceğini düşündürmektedir. Duyarlılık ailelerde genler aracılığıyla aktarılır. Uzmanlar birçok akıl hastalığının bir ya da birkaç gen yerine birçok gendeki anormalliklerle bağlantılı olduğuna ve bu genlerin çevreyle nasıl etkileşime girdiğinin her insan için (tek yumurta ikizleri için bile) benzersiz olduğuna inanmaktadır. Bu nedenle bir kişi bir akıl hastalığına yatkınlığı kalıtsal olarak alabilir ama mutlaka bu hastalığa yakalanacağı anlamına gelmez. Akıl hastalığının kendisi, kalıtsal olarak hastalığa yatkınlığı olan bir kişide hastalığı etkileyebilen veya tetikleyebilen stres, istismar veya travmatik bir olay gibi birden fazla genin ve diğer dış faktörlerin etkileşiminden meydana gelir.
• Enfeksi

yonlar: Bazı enfeksiyonlar beyin hasarı ve akıl hastalığı gelişimi veya semptomlarının kötüleşmesi ile ilişkilendirilmiştir. Örneğin, Streptococcus bakterisiyle ilişkili pediatrik otoimmün nöropsikiyatrik bozukluk olarak bilinen bir durum, çocuklarda obsesif-kompulsif bozukluk ve diğer akıl hastalıklarının gelişimiyle ilişkilendirilmiştir.

• Beyin Kusurları veya Yaralanması: Beynin belirli bölgelerindeki kusurlar veya yaralanmalar da bazı akıl hastalıklarıyla ilişkilendirilmiştir.
• Doğum Öncesi Hasar: Bazı kanıtlar, erken fetal beyin gelişimindeki bir bozulmanın veya doğum sırasında meydana gelen travmanın (örneğin beyne giden oksijen kaybı) otizm spektrum bozukluğu gibi belirli koşulların gelişiminde bir faktör olabileceğini göstermektedir.
• Madde Bağımlılığı: Özellikle uzun süreli madde kullanımı anksiyete, depresyon ve paranoya ile ilişkilendirilmiştir.
• Diğer Faktörler: Kötü beslenme ve kurşun gibi toksinlere maruz kalma, akıl hastalıklarının gelişiminde rol oynayabilir.

Psikolojik ve Çevresel Faktörlerin Etkkisi

Hangi Psikolojik Faktörler Akıl Hastalığına Katkıda Bulunur?

Akıl hastalığına katkıda bulunabilecek psikolojik faktörler şunlardır:

• Çocukken yaşanan duygusal, fiziksel veya cinsel istismar gibi ağır psikolojik travmalar
• Ebeveyn kaybı gibi önemli bir erken kayıp deneyimleme
• İhmal edilme
• Başkalarıyla ilişki kurma becerisinde zayıflık

Hangi Çevresel Faktörler Akıl Hastalığına Katkıda Bulunur?

Belirli stres faktörleri, akıl hastalığına yatkın bir kişide hastalığı tetikleyebilir. Bu stres faktörleri şunları içerir:

• Ölüm veya boşanma
• Bozulmuş bir aile düzeni
• Yetersizlik, düşük öz saygı, kaygı, öfke veya yalnızlık gibi duygular
• İş veya okul değiştirme
• Sosyal veya kültürel beklentiler (Örneğin, güzelliği zayıflıkla ilişkilendiren bir toplum, yeme bozukluklarının gelişmesinde bir faktör olabilir).

Ruhsal Bozukluklar

Ruhsal bozukluklar (veya akıl hastalıkları) düşünmenizi, hissetmenizi, ruh halinizi ve davranışınızı etkileyen durumlardır. Ara sıra veya uzun süreli (kronik) olabilirler. Başkalarıyla ilişki kurma ve günlük becerilerinizi etkileyebilirler.

Bazı Ruhsal Bozukluk Türleri

Birçok farklı ruhsal bozukluk türü vardır. Yaygın bazı türleri şunlardır:

• Panik atak, obsesif-kompulsif bozukluk ve fobiler dahil olmak üzere anksiyete bozuklukları
• Depresyon, bipolar bozukluk ve diğer duygudurum bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Kişilik bozuklukları
• Travma sonrası stres bozukluğu
• Şizofreni dahil psikotik bozukluklar

Ruhsal Bozukluklara Ne Sebep Olur?

Akıl hastalığının tek bir nedeni yoktur. Akıl hastalığı riskine katkıda bulunabilecek bir dizi faktör vardır, örneğin:

• Genleriniz ve aile geçmişiniz
• Stres veya istismar geçmişi gibi yaşam deneyimleriniz, özellikle de çocuklukta meydana gelmişse
• Beyindeki kimyasal dengesizlikler gibi biyolojik faktörler
• Travmatik beyin hasarı
• Annenin hamileyken virüslere veya zehirli kimyasallara maruz kalması
• Alkol veya eğlence amaçlı uyuşturucu kullanımı
• Kanser gibi ciddi bir tıbbi rahatsızlığa sahip olmak
• Çok az arkadaşa sahip olmak ve kendini yalnız ya da izole hissetmek

Ruhsal bozukluklar karakter kusurlarından kaynaklanmaz. Tembel ya da zayıf olmakla hiçbir ilgileri yoktur.